सर्व्हे नंबर २५ - भाग ८



मातीने भरलेल्या खड्ड्याच्या एका टोकावर काही चिन्ह काढले होते. काही फुल्लीवजा चिन्हे तर काही नक्षीदार. काही सूचित करायचं होत कि आणखी काही. मी सीमंतिनीला आवाज देऊन बोलावले. सीमंतिनीसुद्धा ती चिन्हांकित माती पाहतच राहिली. तिने थोडाही विलंब न लावता त्याचे फोटो काढून घेतले.

चिन्हांच्या सभोवती दगडे ठेऊन त्यावर एक प्लायवूड आडवे टाकून झाकले. लागोलाग आम्ही देवज्याबांना भेटायला गेलो. पाड्यावर पोहोचलो तेव्हा देवज्याबांच्या घरासमोर बरीच गर्दी जमली होती. आम्ही आत जाऊ लागलो तशी गर्दीने आम्हाला वाट मोकळी करून दिली. देवाज्याबा अंथरुणाशी खिळले होता आणि शेवटच्या घटका मोजत होते. कदाचित आम्हालाच यायला उशीर झाला होता.

मला पाहताच त्यांनी माझ्याकडे हात करत माझ्याशी बोलण्याचा प्रयत्न केला. हात उचलायलाही त्यांना जमत नव्हते. तोंडातून शब्द निघत नव्हते. पांढरे झालेले डोळे मात्र काहीतरी सांगायला धडपडत होते. थरथरणारे हात अगदीच जीवापोटावर वर करत बोट दाखवत त्यांनी अंगणातील एका दगडाकडे बोट दाखविला. मी काहीच समजू शकलो नाही.

देवाज्याबाच्या मुलाने आम्हाला समजावले. "आमच्या अंगणामध्ये तो दगड आहे, तो 'जिवंत दगड' आहे. ते दाखवत आहेत बाबा."

"'जिवंत दगड' म्हणजे?" मी विचारले.

"जिवंत दगड म्हणजे जे आपोआप आतून वाढत राहतात. वरवर छोटे भासत असले तरीही वर्षानुवर्षे जमिनीत त्यांची संथ गतीने वाढ होत...